શું છે રાજા દશરથના માતા-પિતા અજા અને ઈન્દુમતિની વાર્તા?…

રાજા દશરથના પિતા અજ સૂર્ય વંશના 38મા રાજા હતા. તે નાભાગનો પુત્ર હતો. અજાની પત્ની અને દશરથની માતા ઈન્દુમતી વાસ્તવમાં એક અપ્સરા હતી, પરંતુ કેટલાક શ્રાપને કારણે તેને પૃથ્વી પર સામાન્ય સ્ત્રીના વેશમાં રહેવાની ફરજ પડી હતી. આ સ્વરૂપમાં ઇન્દુમતિના લગ્ન અજા સાથે થયા અને દશરથનો જન્મ થયો.

એક દિવસ રાજા અજા ઈન્દુમતી સાથે બગીચામાં ફરતા હતા. ત્યારે નારદજી આકાશ માર્ગે જઈ રહ્યા હતા. અચાનક તેની વીણામાં વીંટળાયેલ દેવલોકની એક માળા હવામાં ઉડતી આવી અને ઈન્દુમતીના ગળા પર પડી. આ કારણે ઈન્દુમતી પોતાના શ્રાપમાંથી મુક્ત થવા ઈન્દ્રલોકમાં ગઈ.

અજા તેની પત્નીના વિયોગમાં રડવા લાગ્યો. ત્યારે નારદ ત્યાં પ્રગટ થયા અને રાજાને ઇન્દુમતીનાં પૂર્વજન્મની કથા સંભળાવી. ઇન્દ્રએ ત્રિનવિંદુ ઋષિની તપસ્યામાં ખલેલ પહોંચાડવા માટે હરિણી નામની અપ્સરા મોકલી હતી. આના પર ઋષિએ હરિણીને મનુષ્ય જન્મનો શ્રાપ આપ્યો. હરિણીની વિનંતી પર ઋષિએ શ્રાપમાંથી મુક્તિ મેળવવાનો માર્ગ પણ જણાવ્યો. સ્વર્ગની માળા તેના કુંડામાં પડતાં જ ઇન્દુમતીને યાદ આવ્યું કે તે એક અપ્સરા છે. તેથી તે દેવલોકમાં પાછા ગયો.

અજા ઈન્દુમતિને ખૂબ પ્રેમ કરતા હતા. તેણે કોઈક રીતે ઈન્દુમતી સુધી પહોંચવાનો ખૂબ જ પ્રયત્ન કર્યો. ઘણા પ્રયત્નો પછી પણ જ્યારે તે ઈન્દુમતી સુધી પહોંચવાનો રસ્તો શોધી શક્યો ન હતો, ત્યારે તેણે સ્વેચ્છાએ પોતાનો પ્રાણ છોડી દીધો હતો.

અજાના મૃત્યુ સમયે દશરથ માત્ર 8 મહિનાના હતા. કૌશલ્યના રાજા વસિષ્ઠના આદેશથી દશરથનો ઉછેર ગુરુ મરુધન્વ દ્વારા થયો હતો અને અજાના શાસનકાળમાં સૌથી બુદ્ધિમાન મંત્રી સુમંત્રે દશરથના પ્રતીક તરીકે રાજ્યનો હવાલો સંભાળ્યો હતો. 18 વર્ષની ઉંમરે, દશરથે કૌશલનો હવાલો સંભાળ્યો જેની રાજધાની અયોધ્યા હતી અને ઉત્તર કૌશલનો રાજા બન્યો.

તે દક્ષિણ કૌશલને પણ પોતાના રાજ્યમાં જોડવા માંગતો હતો. દક્ષિણ કૌશલના રાજાને કૌશલ્યા નામની પુત્રી હતી. દશરથે દક્ષિણ કૌશલના રાજાને તેમની પુત્રી કૌશલ્યા સાથે લગ્ન કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો. દક્ષિણ કૌશલના રાજાએ પણ આ પ્રસ્તાવને સ્વીકારી લીધો અને આ રીતે દશરથ-કૌશલ્યાના લગ્ન સાથે, દશરથ તમામ કૌશલ્યોનો રાજા બની ગયો.