હિન્દુ ધર્મમાં સૂર્યાસ્ત પછી શા માટે અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવતા નથી, જાણો શું છે કારણ…
માનવ જીવનનું સૌથી મોટું સત્ય મૃત્યુ છે. જે વ્યક્તિ જન્મે છે તે એક દિવસ અથવા બીજા દિવસે મૃત્યુ પામે છે. કેટલાક લોકો નાની ઉંમરે મૃત્યુ પામે છે, જ્યારે કેટલાક લોકો વૃદ્ધાવસ્થા પછી મૃત્યુ પામે છે. જો કે વિજ્ઞાને અત્યારે ઘણી પ્રગતિ કરી છે પરંતુ આજે પણ વિજ્ઞાન માનવીના મૃત્યુ પછી શું થાય છે અને તે ક્યાં જાય છે તેનાથી અજાણ છે. દરેક ધર્મના પોતાના સંસ્કાર અને મૃત્યુના રિવાજો છે. એક હિન્દી કહેવત મુજબ, જીવવું એ જૂઠું છે અને મરવું એ સત્ય છે.
આવી સ્થિતિમાં આપણે મનુષ્યોની માયાજાળમાં ખોવાઈ જઈએ છીએ અને ભૂલી જઈએ છીએ કે આ મોહ આપણા માટે કોઈ કામના નથી અને એક દિવસ આપણે બધું છોડીને મરી જઈશું. મૃત્યુ પછી પણ આપણે આપણા શરીરને સાથે રાખી શકતા નથી માત્ર આપણો આત્મા જીવંત રહે છે, તેથી મૃત્યુ પછી શરીર નાશ પામે છે. દરેક દેશમાં મૃત્યુને લઈને અલગ અલગ પરંપરાઓ છે. જ્યાં હિન્દુ અને શીખ ધર્મમાં મૃત વ્યક્તિનું અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવે છે, મુસ્લિમ અને ખ્રિસ્તી ધર્મમાં મૃત વ્યક્તિને તેને કબરમાં મૂકીને જમીનમાં દફનાવવામાં આવે છે.
મૃતદેહ મરી જાય પછી તેનું શું થાય છે? હિન્દુ શાસ્ત્રો અનુસાર વ્યક્તિના જન્મથી મૃત્યુ સુધી 16 સંસ્કાર છે. જેમાં તેના જન્મ માટેનો પ્રથમ સંસ્કાર અને 16 મો સંસ્કાર એટલે કે તેના મૃત્યુનો અંતિમ સંસ્કાર માનવામાં આવે છે. જેઓ સંપૂર્ણ કાયદા સાથે આવું કરે છે. વ્યક્તિના મૃત્યુ પછી, લોકો આ વિધિમાં વિવિધ ધાર્મિક વિધિઓ કરે છે. સ્નાન કર્યા પછી વ્યક્તિ નવા વસ્ત્રો પહેરે છે અને ઘણી વિધિઓ પણ કરવામાં આવે છે. આ પછી મૃતદેહને સ્મશાનમાં લઈ જવામાં આવે છે અને વ્યક્તિના અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવે છે. જો કે અંતિમ સંસ્કારનું કામ મૃતકના પુત્ર, પતિ કે પિતા જ કરી શકે છે.
સૂર્યાસ્ત પહેલા શા માટે સળગાવવાનો રિવાજ છે? હિન્દુ ધર્મનું ગરુણ પુરાણ જણાવે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ મૃત્યુ પામે છે, તો તેના અંતિમ સંસ્કાર સૂર્યાસ્ત પહેલા કરવા જોઈએ. જો આ ન કરવામાં આવે તો મૃતકની આત્માને ક્યારેય શાંતિ નહીં મળે. એવું માનવામાં આવે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ સૂર્યાસ્ત પછી બળી જાય તો તે બીજી દુનિયામાં જાય છે અને ઘણું સહન કરે છે અને જો તે પુનર્જન્મ પામે છે, તો તેના શરીરનો અમુક ભાગ ખરાબ થઈ જાય છે અથવા તે માનસિક રીતે નબળો થઈ જાય છે. તેથી, હિન્દુ ધર્મમાં, સૂર્યાસ્ત પહેલા મૃતદેહનું અંતિમ સંસ્કાર કરવું યોગ્ય માનવામાં આવે છે.
વાસણ તોડવાની વિધિ હિન્દુ ધર્મમાં ખૂબ પ્રખ્યાત છે. આમાં, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ લાકડાની ઉપર સળગાવવા માટે મૂકવામાં આવે છે, ત્યારે ઘડામાં એક છિદ્ર કરવાંમાં આવે છે. આ ઘડો પાણીથી ભરેલો હોય છે, જેના કારણે વાસણમાંથી પાણી ધીમે ધીમે બહાર આવવા લાગે છે. આવું કરવા પાછળનું કારણ એ છે કે માનવ શરીર પણ એક વાસણ જેવું છે જેમાં જીવનનું પાણી ભરાય છે અને ધીમે ધીમે સમાપ્ત થાય છે.
જ્યારે ઘડામાંથી પાણી નીકળી જાય છે, ત્યારે ઘડો તૂટી જાય છે. જ્યારે આ ઘડો તૂટી જાય છે, ત્યારે માનવ શરીર પણ બળી જાય છે. વાસણ તોડવાનું એક કારણ એવું પણ માનવામાં આવે છે કે આમ કરવાથી આત્માએ શરીરની આસક્તિ છોડવી પડે છે.